بیماری اسکیزوفرنی | علائم و انواع راه های درمان Schizophrenia

بیماری‌ای که همواره به عنوان یکی از پیچیده‌ترین اختلالات روانی مطرح بوده، بیماری اسکیزوفرنی است. بیماری اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی یک بیماری روانی است که در آن مرز میان خیال و واقعیت مخدوش می‌شود. خود فرد مبتلا غالباً از بیماری‌اش آگاهی ندارد و این امر باعث دشواری معالجه می‌شود.

فردی که به اسکیزوفرنی مبتلاست در فکر کردن و نشان دادن عواطف ضعیف می‌شود. اکثر این افراد، دیگر مشکلات روانی مثل افسردگی، اضطراب و حتی اختلالات مصرف مواد اعتیادآور را نیز دارند. این بیماری که بیشترین شیوع آن در دوران جوانی اتفاق می افتد، با ایجاد تغییرات شدید در شخصیت و رفتار فرد مبتلا، زندگی او را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.

علایم این بیماری شامل تغییر در الگوی فکری، وسواس و توهمات هستند که به شکل مستمر و مداوم حضور دارند و می‌توانند باعث تبدیل شدن زندگی فرد به یک کابوس برای او شوند.  بیماری اسکیزوفرنی اختلال روحی است که در حدود یک نفر در هر صد نفر به آن مبتلا می‌شوند و در بین مردها و زنان به یک اندازه شایع است و همچنین در جوامع شهری و بین گروه‌های اقلیت بیشتر مشاهده‌شده است.

ابتلا به این بیماری تا قبل از سن 15 سالگی بسیار نادر است اما در هر سنی پس‌ازآن رخ می‌دهد؛ و در سنین 15 تا 35 سالگی بیشتر مشاهده‌شده است. از آنجایی که هنوز دلایل و مکانیسم‌های این بیماری به طور کامل مشخص نشده‌اند، این بیماری به عنوان یک چالش جدی برای پزشکان و متخصصین روانشناسی مطرح است. در این مطلب از ابوفاضل شاهین شهر به بررسی گسترده بیماری اسکیزوفرنی پرداخته و به روش‌های تشخیص، درمان و مدیریت آن پرداخته خواهد شد.

علت بیماری اسکیزوفرنی چیست؟

علت بیماری روانی اسکیزوفرنی هنوز مشخص نیست. به نظر می‌رسد که از ترکیب چندین عامل مختلف که در افراد مختلف متفاوت است به وجود می‌آید. این عوامل شامل:

1. ژن: گرچه در حدود یک نفر در هر صد نفر به اسکیزوفرنی مبتلا می‌شوند، یک نفر از هر ده نفر مبتلابه اسکیزوفرنی دارای والدین بیمار هستند. مطالعات بر روی دوقلوها نشان داد که دوقلوهای همسان تا آخرین مولکول DNA دقیقاً ساختار ژنتیکی یکسانی دارند. اگر یکی از دوقلوهای همسان مبتلابه اسکیزوفرنی شود، در حدود 50 درصد احتمال ابتلای دیگری هم وجود دارد؛ اما دوقلوهای غیر همسان از ساختار ژنتیکی یکسانی برخوردار نیستند. درصورتی‌که یکی از آنان به اسکیزوفرنی مبتلا شود امکان ابتلای دیگری خیلی کم است.
2. صدمات مغزی: طبق اسکن‌های مغزی پیشرفته‌ای که از افراد مبتلا گرفته‌شده نشان می‌دهند که تفاوت‌هایی در مغز افراد مبتلابه اسکیزوفرنی در مقایسه با افراد سالم وجود دارد و ممکن است بخش‌هایی از مغز بعضی از افراد مبتلابه اسکیزوفرنی به‌اندازه طبیعی رشد نکرده باشد. علت آن ممکن است به خاطر  مشکلات دوران تولد باشد که بر میزان اکسیژن رسیده به مغز نوزاد تأثیر می‌گذارند  و یا مبتلا شدن به ویروسی خاص  درماههای اول حاملگی.
3. داروهای روان‌گردان و الکل: به نظر می‌رسد گاهی اوقات استفاده از داروهای روان‌گردان منجر به اسکیزوفرنی می‌شوند. داروهایی مانند اکستازی، LSD، آمفتامین‌ها و کراک. مشخص است که آمفتامین‌ها می‌توانند منجر به علائم بیماری‌های روانی شوند اما با توقف مصرف، این علائم نیز برطرف می‌شوند. 
4. شاهدانه علف و ماری‌جوانا: مصرف بیش‌ازحد این مواد خطر ابتلا به اسکیزوفرنی را دو برابر می‌کند که متأسفانه مصرف این مواد در بین جوانان بیشتر شایع است.
5. استرس: علائم بیماری معمولاً اندکی بعد از مشکلات زندگی ظاهر می‌شوند. مشکلاتی چون اتفاقات ناگهانی مانند تصادف در رانندگی مشکلات روزمره مانند مشکلات کار یا تحصیل و البته در این میان استرس‌های طولانی‌مدت مانند درگیری‌های خانوادگی اثرات شدیدتری دارند.
6. محرومیت‌های دوران بچگی: شواهدی مبنی بر اینکه در کنار دیگر اختلالات ذهنی، تجربیات محرومیت و تجاوز در دوران کودکی موجب اسکیزوفرنی می‌شود وجود دارد.

علائم بیماری اسکیزوفرنی

شایع‌ترین علائم بیماری اسکیزوفرنی به چندین دسته طبقه‌بندی می‌شود، ازجمله علائم مثبت، علائم شناختی و علائم منفی.

علائم مثبت اسکیزوفرنی شامل:

• هذیان: باورهای عجیب‌وغریبی هستند که ریشه در واقعیت نداشته و شخص حتی پس از روبرو شدن با حقایق نیز از آن‌ها دست بر نخواهد داشت.
• توهم: شامل درک احساساتی است که واقعی نیستند. شنیدن صداها شایع‌ترین توهم در افراد مبتلابه اسکیزوفرنی است. انواع دیگر توهم‌ها شامل دیدن چیزهایی که وجود ندارد، بوهای عجیب‌وغریب، طعم و مزه عجیب دردهان شما و احساس اینکه روی پوست شما چیزی وجود دارد، حتی اگر هیچ‌چیز بدن شمارا لمس نکند است.
• کاتاتونیا (Catatonia): شرایطی که در آن شخص به لحاظ جسمی در یک وضعیت خاص به‌صورت طولانی‌مدت ثابت می‌شود و اصطلاحاً مانند مجسمه می‌شود.

علائم منفی اسکیزوفرنی را هم می‌توان با این نشانه‌ها شناخت:

• فقدان احساس یا محدود بودن احساسات فرد
• صرف‌نظر کردن از خانواده، دوستان و کاهش فعالیت‌های اجتماعی
• کاهش انرژی
• کم صحبت کردن
• کمبود انگیزه
• از دست دادن لذت یا علاقه در زندگی و فعالیت‌های روزمره
• عادات بهداشتی و تغذیه‌ای ضعیف
• علائم شناختی اسکیزوفرنی

علائم شناختی هم عبارت‌اند از:

• عملکرد ضعیف اجرایی
• اختلال درتمرکز یا توجه کردن
• اشکال در حافظه کاری (توانایی استفاده از اطلاعات بلافاصله پس از یادگیری آن مختل می‌شود)
• عدم آگاهی از علائم شناختی

در مردان، علائم اسکیزوفرنی معمولاً در اوایل تا اواسط دهه ۲۰ شروع می‌شود. در زنان، علائم معمولاً در اواخر دهه ۲۰ شروع می‌شود. اسکیزوفرنی در کودکان و افراد بالای ۴۵ سال شایع نبوده و به‌صورت نادری دیده می‌شود.

درمان بیماری اسکیزوفرنی

درمان داروئی اسکیزوفرنی

هرچند درمان بیماری اسکیزوفرنی هنوز وجود ندارد اما می‌توان علائم آن را تا حد زیادی کاهش داد. مصرف دارو بخش بسیار مهمی از درمان محسوب می‌شود. داروهایی که در این بیماری استفاده می‌شود، داروهای ضد روان‌پریشی است که علائم روانی را در فرد مبتلا کاهش می‌دهد.

گاهی از داروهای ضدافسردگی و ترکیب با آن‌ها داروهای ضد روان‌پریشی نیز استفاده می‌شود. کلورپرومازین، هالوپریدول، پرفنازین، فلوفنازین، تریفلوپرازین و پیموزاید داروهایی هستند که توسط روان‌پزشک برای کاهش علائم اختلال اسکیزوفرنی تجویز می‌شوند. دارودرمانی نشانه‌های به‌اصطلاح القایی یا مثبت را درمان می‌کند.

درمان‌های روان‌شناختی اسکیزوفرنی: اگرچه درمان دارویی از درمان‌های اصلی به‌حساب می‌آید، اما باید توجه کنید که درمان‌های روان‌شناختی در کنار آن از اهمیت زیادی برخوردار است. انواع درمان روان‌شناختی شامل:

درمان شناختی رفتاری اسکیزوفرنی

درمان شناختی رفتاری یکی از روش‌های درمان اسکیزوفرنی است که بیشتر به نظم دهی فکری اسکیزوفرنی کمک می‌کند. این روش به بیماران اسکیزوفرنی کمک می‌کند تا بهتر با محیط اطراف خودسازگار شوند و از دنیای توهم و هذیان فاصله بگیرند.

درمان با شوک الکتریکی

در درمان شوک الکتریکی (E.C.T) با واردکردن امواج الکتریکی به مغز بیمار در کمتر از یک ثانیه سعی در برگرداندن فعالیت مغز به حالت عادی دارند.

خانواده‌درمانی

با توجه به اینکه محیط خانواده عامل مهمی در تشدید علائم و حتی به وجود آمدن بیماری اسکیزوفرنی است، باید خانواده بیمار نیز در فرآیند درمان قرار بگیرند. خانواده‌درمانی در مورد بیماری اسکیزوفرنی شامل آموزش و حمایت‌های خانوادگی می‌شود.

گفتاردرمانی اسکیزوفرنی

همان‌طور که گفته شد روش‌های روان‌شناختی و مصرف داروها اصول اساسی در بهبود بیماری اسکیزوفرنی به‌حساب می‌آیند و گفتاردرمانی در این میان نقش درمان مکمل و کمکی را ایفا می‌کند؛ زیرا بیماران اسکیزوفرنی اغلب در برقراری ارتباط صحیح کلامی دارای مشکل بوده و ازنظر گفتاری نمی‌توانند ارتباط خوبی بین مفاهیم برقرار کنند؛

اثرات مثبت درمان بیماران اسکیزوفرنی 

• کنترل و کاهش هذیان‌ها و توهمات
• پیشگیری از حاد شدن بیماری
• کنترل رفتارهای خشن
• کاهش مشکلات اجتماعی همچون انزوا و گوشه‌گیری
• عدم نیاز به بستری در بیمارستان
• کمک به فرد برای بازگشت به زندگی
• کاهش هزینه‌های درمان و نگهداری

بیماری اسکیزوفرنی و رژیم غذایی

همان‌طور که می‌دانید برای پیشگیری از ابتلا به هر نوع بیماری، دریافت انواع مواد مغذی و ویتامین بی‌تأثیر نیست و همچنین در صورت ابتلا به بیماری باید یک رژیم غذایی درست و اصولی داشته باشیم. اما بیماری اسکیزوفرنی نیاز به مراقبت‌های پزشکی و درمان دارد و رژیم غذایی به تنهایی نمی‌تواند این بیماری را درمان کند. با این حال، رعایت یک رژیم غذایی سالم و مناسب می‌تواند بهبودی در وضعیت جسمی و روانی بیمار کمک کند و تأثیر مثبتی بر روی عملکرد مغزی داشته باشد.

برای رعایت یک رژیم غذایی سالم در بیماران اسکیزوفرنی، باید از مصرف غذاهای پرچرب، شیرینی، نوشابه و مواد افزودنی خودداری کرد و به جای آنها، از مواد غذایی سالم و مغذی مانند میوه، سبزیجات، غلات کامل، گوشت سفید و ماهی، پنیر پروتئینی و محصولات شیری پایین چرب، استفاده کرد.

همچنین، باید مطمئن شد که بیمار دریافت کافی و متعادل از ویتامین‌ها و مواد مغذی مهم دیگر مانند آهن، روی و روغن‌های اسید چرب امگا-۳ و امگا-۶ داشته باشد. با این حال، قبل از اعمال هرگونه تغییر در رژیم غذایی، بهتر است با پزشک و یا متخصص تغذیه مشورت کنید. پس برای جلوگیری از ابتلا به انواع بیماری‌ها و داشتن زندگی سالم و اصولی، رعایت یک رژیم غذایی درست و کارآمد لازم و ضروری است. پیشنهاد ما به شما مراجعه به سایت #رژیم من است.

 سوالات متداول

اسکیزوفرنی یا بیماری اسکیزوفرنی چیست؟

بیماری اسکیزوفرنی یکی از اختلالات روانی پیچیده است که با تغییر شدید در شخصیت و رفتار فرد مبتلا، زندگی او را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.

چه علایمی برای بیماری اسکیزوفرنی وجود دارد؟

علایم بیماری اسکیزوفرنی شامل تغییر در الگوی فکری، هلوسی‌ها، وسواس و توهمات هستند که به شکل مستمر و مداوم حضور دارند و می‌توانند باعث تبدیل شدن زندگی فرد به یک کابوس برای او شوند.

چه عواملی می‌توانند باعث بروز بیماری اسکیزوفرنی شوند؟

عوامل مختلفی می‌توانند در بروز بیماری اسکیزوفرنی نقش داشته باشند، از جمله عوامل ژنتیکی، محیطی، فرهنگی و روانی.

آیا بیماری اسکیزوفرنی قابل درمان است؟

بله، بیماری اسکیزوفرنی قابل درمان است. درمان این بیماری شامل داروهای ضد روانپریشی، روش‌های روانشناختی و مداخلات محیطی می‌شود.

آیا بیماری اسکیزوفرنی به دیگران منتقل می‌شود؟

خیر، بیماری اسکیزوفرنی به دیگران منتقل نمی‌شود.

آیا بیماری اسکیزوفرنی بهبودپذیر است؟

بله، بیماری اسکیزوفرنی بهبودپذیر است و با درمان مناسب و پایدار، می‌توان بهبود و کنترل بیشتری برای علائم این بیماری به دست آورد.

آیا بیماری اسکیزوفرنی در همه جوامع و فرهنگ ها میزان شیوع یکسانی دارد؟

نه، بیماری اسکیزوفرنی در همه جوامع و فرهنگ‌ها با شیوع یکسانی همراه نیست و در برخی فرهنگ‌ها به دلیل تفاوت در شیوع عوامل محیطی و فرهنگی، نرخ بروز این بیماری ممکن است متفاوت باشد.

آیا بیماری اسکیزوفرنی می‌تواند در هر سنی آغاز شود؟

بله، بیماری اسکیزوفرنی می‌تواند در هر سنی آغاز شود، اما معمولاً در سنین 20 تا 30 سالگی رایج تر است.

آیا بیماری اسکیزوفرنی باعث مرگ می‌شود؟

بله، در صورتی که بیماری اسکیزوفرنی تحت درمان قرار نگیرد، می‌تواند به مشکلات جدی روانی و جسمی منجر شود که در نهایت به مرگ فرد بیمار منجر خواهد شد.

آیا بیماری اسکیزوفرنی می‌تواند باعث اختلالات دیگر روانی شود؟

بله، بیماری اسکیزوفرنی می‌تواند باعث اختلالات دیگر روانی مانند افسردگی، اضطراب و اختلالات خلقی نیز شود که باید نیز در درمان بیماری مدنظر قرار گیرد.

مهمترین علامت اسکیزوفرنی چیست؟

مهمترین علامت بیماری اسکیزوفرنی، شنیدارهای وسواسی (هالوسیناسیون های شنوایی) و تفکرهای نامتعادل و نادرست (وهم‌ها) است. این علائم معمولاً در دوران جوانی ظاهر می‌شوند و باعث اختلال در عملکرد فرد می‌شوند.

علائم اسکیزوفرنی خفیف چیست؟

افکار و تصورات غلط، بی‌اختیاری حرکات بدن، افت توجه و مشکل در یادگیری و به خاطرسپاری اطلاعات

علائم اسکیزوفرنی در بزرگسالان چیست؟

ععلائم و نشانه‌های بیماری اسکیزوفرنی در بزگسالان و جوانان شامل شنیدارهای وسواسی، تفکرات غلط، وهم، بی‌اختیاری حرکات بدن، افت توجه، مشکل در یادگیری و به خاطرسپاری اطلاعات، بی‌اعتمادی نسبت به دیگران، اختلال در روابط اجتماعی، عدم علاقه به فعالیت‌های روزمره و احساس خستگی مداوم است. همچنین،افراد مبتلا به این بیماری معمولاً با مشکلات در کار و ادامه تحصیل مواجه می‌شوند.

ویژگی افراد اسکیزوفرنی چیست؟

افراد مبتلا به بیماری اسکیزوفرنی ممکن است دچار مشکلات در روابط اجتماعی و احساس بی‌اعتمادی نسبت به دیگران باشند. آنها ممکن است به طور مداوم احساس کنند که صداهایی را می شنوند، تفکرات غلط، وهم، بی‌اختیاری حرکات بدن، عدم علاقه به فعالیت‌های روزمره و... ممکن است باعث اختلال در عملکرد فرد می‌شوند.

از کجا بفهمیم اسکیزوفرنی داریم؟

تشخیص بیماری اسکیزوفرنی توسط پزشکان و روانشناسان انجام می‌شود. برای تشخیص این بیماری، پزشک معمولاً از تاریخچه بیماری و علائم حال حاضر فرد استفاده می‌کند و در صورت لزوم، تست‌هایی مانند تست‌های خونی، تصویربرداری مغزی و معاینات جسمی نیز انجام می‌دهد.

آیا بیماری اسکیزوفرنی خطرناک است؟

بیماری اسکیزوفرنی می‌تواند برای فرد مبتلا و افراد اطرافش خطرناک باشد، به خصوص اگر بیماری برای مدت طولانی بدون درمان باقی بماند. برخی از عوارض احتمالی این بیماری شامل افزایش خطر خودکشی، تعرض افراد، انجام اقدامات خشونت‌آمیز و نقص در عملکرد فردی و اجتماعی است. بنابراین، درمان به موقع بیماری اسکیزوفرنی از اهمیت بالایی برخوردار است.